Hocalı Anıt Park Müze

Kızılcahamam Belediyesi ile Azerbaycan Cumhuriyeti Türkiye Büyükelçiliği işbirliği ile yapılan Hocalı Anıt Park Müze 1992 yılında Azerbaycan’ın Hocalı Kasabasında Ermeniler tarafından yapılan katliamın anlatıldığı pano, kitap, dergi vb. bulunduğu sergi alanı ve kütüphane bulunmakta olup dış mekan-avluda ise anıt, heykel ve kent mobilyaları bulunmaktadır.

İNSANLIK AYIBI: HOCALI KATLİAMI

Yukarı Karabağ savaşı başladığından itibaren bu bölgenin en önemli tepelerinden
birisinde olan Hocalı şehri stratejik olarak Ermenistan_Silahl _Kuvvetleri için askeri bir hedef
niteliğinde idi. Hocalı stratejik olarak Karabağ dağ silsilesinde Ağdam-Şuşa, Eskeran-Hankendi
yollarının üzerinde yerleşmektedir. Hocalı’nın coğrafi-stratejik konumu Ermeni silahlı
birliklerinin buraya saldırmasına müsaitti. Hocalı Hankendi’nden 10 km uzaklıkta
güneydoğusundadır. Karabağ’daki tek havaalanı Hocalı’dadır.

Hocalı 1991 yılının Ekim ayından itibaren ablukadaydı. Ekim’in 30’unda kara yoluyla
ulaşım kapanmış ve tek ulaşım vasıtası olarak helikopter kalmıştı. Hocalı’ya son helikopter 1992
yılı Ocak ayının 28’inde gitmişti. Şuşa şehrinin semalarında sivil helikopterin vurulması ve
bunun sonucunda 40 kişinin ölümünden sonra bu ulaşım da kesilmişti. Ocak ayının 2’sinden
itibaren şehre elektrik verilmemişti. Şubatın ikinci yarısından itibaren Hocalı, Ermeni silahlı
birliklerinin ablukasına alınmış ve her gün toplardan, ağır makineli silahlarla bombalanmıştır.

1992 yılının Şubat ayının 25-ini 26-sına bağlayan gece Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ
bölgesindeki Hocalı kentinde çok sayıda azerbaycanlı sivil, Ermeniler tarafından soykırıma
maruz kalmıştır. Azeri kaynaklarna ve Memorial Human Rights Center, Human Rights Watch ve
diğer bazı uluslararası insan hakları kuruluşlarının bildirdiklerine gore katliam, Rus 366.
Motorize Alayı’ın desteğindeki Ermeni silahlı kuvvetleri tarafından gerçekleştirilmiştir.

Human Rights Watch, Hocalı Katliamını Dağlık Karabağ’ın işgalinden bu yana cereyan
eden en kapsamlı sivil kırımı olarak nitelendirmiştir. Azeri kayıplarının sayısı üzerinde
tartışmalar devam etmekteyse de, 400 ila 1000 arasında oldukları genel kabul görmektedir.
Azerbaycan resmî kaynaklarının bildirdiği resmi rakam 613 sivil olup, bunların 106’sı kadın ve
83’ü çocuk, 7’ten fazlası ise yaşlıydı.

936 km2’lik alana sahip ve 2.605 aileden ibaret 11.356 kişinin yaşadığı Hocalı kenti 26
Şubat 1992 tarihinde yüzyılın en acımasız soykırımına maruz kalmış ve kasaba tamamıyla yok
edilmiştir. Hocalı bu katliamın yaşandığı sırada Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin koruması
altında değildi ve tamamen savunmasız bir durumdaydı. Kentte da dağınık halde elinde hafif
silahlar bulunan 150 kişi bulunmaktaydı. Azerbaycan silahlı kuvvetleri Hocalı halkına yardım
edemedi, hatta uzun süre cesetlerin alınması bile mümkün olmadı..

Ermenistan Silahlı Kuvvetleri bölgedeki 366. Alayın da desteği ile önce giriş ve çıkışını
kapadığı köyü üç yönden kuşatmış, helikopter ve ağır silahların yardımı ile önce köyü
bombalamış ve ardından da köye girerek sivil, kadın, çocuk, yaşlı ayırımı yapmadan katliam
yapmıştır. Ermeniler bu köyü işgal ederek bütün bölge halkına bir mesaj vermek istemekteydiler.
Nitekim Azerbaycan Türkleri için ağır bir mesaj vermiş oldular. Hocalı işgal edilerek ve
neredeyse tamamen yok edilerek bölgedeki çözülme hızlandırılmış oldu. Ermeniler bu hamleyle
aynı zamanda önemli bir stratejik mekanı da işgal ederek askeri açıdan önemli bir başarı elde
etmiştir. Ancak insanlık adına tarihin en acımasız soykırımı gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan
Ermeniler için bu soykırım kendilerinin iddia ettiği 1915 yılında yaşananların bir öcü niteliği de
taşımaktaydı.

Normalde en şiddetli savaşlarda dahi savaş dışında tutulan, dokunulmayan bu kesime
Ermeniler yaşlı, kadın ve çocuk demeden acımasız işkenceler yaparak katletmiştir. Bu
katliamdan toplam 487 kişi ağır yaralı olarak kurtulmuştur. 1275 kişi ise rehin alınmış ve 150
kişi ise kaybolmuştur. Cesetler üzerinde yapılan incelemelerde cesetlerin birçoğunun yakıldığı,
gözlerinin oyulduğu, kulakları, burunları ve kafaları ile vücutlarının çeşitli uzuvlarının kesildiği
görülmüştür. Aynı vahşetten hamile kadınlar ve çocuklar bile nasibini almıştır.

Dr. Eldeniz ABBASLI.
Bakü/Azerbaycan.